ارتقاء کیفیت آموزش ‌عالی در دولت یازدهم

به گزارش روز دوشنبه ایرنا، گسترش کمی در آموزش عالی، مهمترین ویژگی این بخش همزمان با استقرار دولت یازدهم بود. بر اساس گسترش ‌های کمی انجام ‌شده در آموزش عالی شاخص نسبت دانشجو به جمعیت 24-18 سال که نمایانگر میزان دسترسی به آموزش عالی است، در سال 1392 در حد 44.6 درصد بوده است.
در سال مذکور سهم دانشجویان شاغل به تحصیل در بخش غیردولتی (شامل دانشگاه آزاد اسلامی و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی - انتفاعی) از کل دانشجویان کشور 41.5 درصد بوده است.
از نظر ساختار دانشجویان بر حسب سطوح تحصیلی در سال مذکور، 84.6 درصد دانشجویان در مقطع کاردانی و کارشناسی و 15.4 درصد در دوره‌های تحصیلات تکمیلی شاغل به تحصیل بوده‌اند.
توزیع دانشجویان برحسب گروه‌های تخصصی در این سال نشان می‌دهد که دانشجویان شاغل به تحصیل در گروه تخصصی علوم انسانی و اجتماعی با سهمی برابر 44.6 درصد از کل دانشجویان دارای بالاترین سهم و دانشجویان گروه‌های تخصصی کشاورزی دامپزشکی و علوم پایه با سهمی برابر 5.1 درصد از کل دانشجویان، کمترین سهم را داشته‌اند.
در این سال شاخص سهم اعضای هیئت ‌علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر به ‌کل اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت در حد 58.2 درصد و شاخص نسبت دانشجو به اعضای هیئت‌ علمی تمام‌وقت در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حد 30 نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیئت‌علمی تمام‌وقت و در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حد 13 نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیئت‌ علمی تمام‌وقت بوده است.

** مهم‌ترین سیاست‌ها و اقدامات انجام ‌شده
اقدامات انجام‌شده طی چهار سال اخیر در آموزش عالی در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات وفناوری و دانشگاه‌های علوم پزشکی وابسته به وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی عمدتاً با رویکرد «ارتقاء کیفیت در آموزش‌عالی» صورت گرفته است.
برخی از مهم‌ترین سیاست‌ها و اقدامات انجام گرفته در حوزه وزارت علوم، تحقیقات وفناوری در پنج سال اخیر (1396-1392) عبارتند از:
- تعیین شاخص‌های کیفی در الگوی توزیع اعتبارات هزینه‌ای در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و اختصاص اعتبار براساس شاخص‌های مذکور به منظور ارتقای کیفیت
- توجه ویژه به تامین اعتبار لازم برای اجرای پروژه‌های اقتصاد مقاومتی با اعتباری معادل 250 میلیارد ریال در سال 1396
- تامین اعتبار لازم برای یارانه سود و کارمزد بابت ایجاد خوابگاه‌های دانشجویی توسط بخش غیر دولتی به میزان 250 میلیارد ریال در سال 1396
- اولویت دهی به تامین اعتبار برای پروژه‌های دارای قابلیت بهره‌برداری در سال 1396 به مساحت 411000 متر مربع (91 پروژه)
- اجرای فعالیت‌های مرتبط با مدیریت سبز در دانشگاه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اعتباری بیش از 300 میلیارد ریال در سال 1396
- تشکیل کار‌گروه اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی به منظور انجام تغییرات لازم در حوزه عرضه نیروی انسانی متخصص متناسب با نیازمندی های بازار کار با حضور و مشارکت سازمان‌ها و افراد صاحب‌ نظر
- افزایش تعداد کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های مختلف دنیا به 52 کرسی
- دستیابی 8 دانشگاه وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به 200 دانشگاه برتر در رتبه‌بندی آسیایی تایمز و 6 دانشگاه در زمره 500 دانشگاه برتر
- انجام مطالعات آمایش سرزمین در آموزش عالی با هدف مأموریت‌گرا کردن دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی
- تنش‌زدایی از محیط‌های دانشگاهی و برقراری آرامش نسبی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی
- حمایت مالی از دانشگاه‌های برتر و اختصاص اعتبارات هزینه‌ای به 15 دانشگاه برتر در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- انجام مطالعات و بررسی‌های لازم و فراهم نمودن مقدمات به‌منظور سطح‌بندی دانشگاه‌ها
تقویت اعتبار طرح‌های «تعمیر، تجهیز و محوطه‌سازی» به‌منظور ارتقای شاخص‌های کیفیت آموزش در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی شامل «نگهداشت و بهبود امکانات کالبدی موجود» و «خرید تجهیزات آموزشی و کمک ‌آموزشی» به‌ویژه در 15 دانشگاه برتر
- پیش‌بینی اعتبار مطالعاتی برای تنظیم سند بالادستی طراحی ضوابط و معیارهای فنی در نظام کالبدی و فضاهای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی
- حفظ ساختمان‌های هویتی و قدیمی دارای ارزش میراث فرهنگی دانشگاه‌ها با تأمین اعتبارات مربوط به مقاوم‌سازی در آن‌ها
- اصلاح ساختار اداری و مالی با رویکرد کوچک‌سازی و کاهش نسبت نیروهای ستاد به‌صف
فعال‌سازی کارگروه اقتصاد آموزش عالی در راستای کاهش اتکا به بودجه دولت، استفاده بهینه از فضاهای کالبدی، استانداردسازی فعالیت‌ها و مدیریت هزینه و پیشنهاد بودجه مبتنی بر شاخص عملکرد
- اولویت دهی به تخصیص اعتبارت ردیف های بودجه ای مربوط به خیرین و طرح های50 درصدی و تقویت اعتبارات آن ها در لایحه بودجه سنواتی در راستای کمک به تکمیل زیرساخت‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی
- واگذاری امور خدمات رفاهی دانشجویان به بخش غیردولتی

** دستاوردها و نتایج حاصله
با استقرار دولت یازدهم شاخص کمی تعداد دانشجویان به جمعیت 24-18 سال به دلیل کاهش تعداد دانشجویان به 48.8 درصد در سال 1395 رسید؛ ساختار دانشجویان به تفکیک دولتی و غیردولتی در این سال نشان می‌دهد که سهم دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی افزایش‌یافته و به 46 درصد رسیده است.
سهم دانشجویان مؤسسات آموزش عالی کشور به تفکیک دوره تحصیلی نشان می‌دهد که علیرغم اینکه در سال 95 همچنان دوره‌های تحصیلی کارشناسی بیشترین سهم دانشجو را نسبت به سایر مقاطع تحصیلی دارا بوده است همچنین سهم نسبی مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد، دکتری حرفه‌ای و دکتری تخصصی در این سال افزایش یافته است.
توزیع دانشجویان برحسب گروه های تحصیلی نشان می دهد که در سال مذکور، همچنان گروه تحصیلی علوم انسانی و اجتماعی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است.
بعد از گروه تخصصی مذکور گروه تخصصی فنی و مهندسی با سهمی برابر 30.19 درصد قرار دارد و سهم گروه‌های تخصصی علوم پزشکی (5.69 درصد) و کشاورزی و دامپزشکی (4.34 درصد) در سال مذکور کمتر از سایر گروه های تخصصی بوده است.
از دیگر تغییرات صورت گرفته در این دوره افزایش تعداد دانشجویان خارجی است. افزایش پذیرش دانشجویان غیر ایرانی (بورسیه و غیر بورسیه) در راستای بین‌المللی کردن دانشگاه‌ها صورت گرفته است. در سال 1392 سهم دانشجویان خارجی به کل دانشجویان 0.24 درصد (حدود 11هزار نفر) بوده است.
این سهم در سال 1395 به 0.5 درصد (حدود 20 هزار و 500 نفر) افزایش یافته است.
توجه به ارتقاء کیفیت در آموزش‌های عالی سبب بهبود دو شاخص دیگر در آموزش عالی شد. این دو شاخص عبارت از شاخص سهم اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر به‌کل اعضای هیئت‌علمی تمام‌وقت و شاخص نسبت دانشجو به اعضای هیئت ‌علمی تمام‌وقت است. میزان شاخص اول در جهت ارتقاء کیفیت، به حدود 82 درصد در سال 1395 افزایش یافت.
در شاخص دوم این نسبت در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در جهت بهبود کیفیت به ترتیب در حد 5 نفر نسبت به سال 1392 کاهش‌یافته به ‌طوری‌که میزان این نسبت در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به علوم، تحقیقات و فناوری به 25 نفر دانشجو در برابر هر عضو هیئت ‌علمی تمام‌وقت رسیده است.
در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این نسبت به 13 نفر دانشجو در مقابل هر عضو هیئت ‌علمی تمام‌وقت ثابت مانده رسیده است.
در راستای افزایش کیفیت در آموزش عالی در حوزه دانشگاه های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اقداماتی همچون مدیریت و راهبری فعالیت‌های ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی کشور من‌جمله ارزیابی کیفیت در بیش از یک هزار گروه آموزشی و 56 دانشگاه تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ایجاد 6 مرکز رشد تخصصی در حوزه علوم انسانی و هنر و ایجاد شورای توسعه پژوهش و فناوری علوم انسانی و هنر در دولت یازدهم، تدوین و بازنگری و به‌روزرسانی حدود 850 برنامه درسی (بیش از 80 درصد) از برنامه‌های درسی که قدمتی بین 10 تا 30 سال داشته اند، ارتقای کیفیت برگزاری آزمون‌ها، افزایش شفافیت و پاسخگویی در حوزه سنجش علمی و ارتقای رضایت داوطلبان و مخاطبان سازمان سنجش و آموزش کشور، افزایش عدالت اجتماعی با اعمال سوابق تحصیلی و ضوابط بومی‌گزینی و توجه به استعداد و علاقه‌مندی دانشجویان در انتخاب رشته تحصیلی، توانمندسازی دوره‌های دکتری داخل از طریق افزایش سهمیه اعطایی فرصت تحقیقاتی کوتاه‌مدت با توجه به رشد فزاینده دوره‌های تحصیلات تکمیلی در داخل کشور انجام ‌شده است.
در نظام اداره دانشگاه‌ها نیز اصلاحاتی روی‌داده است که از آن جمله می‌توان به اصلاح ساختار اداری و مالی با رویکرد کوچک‌سازی و کاهش نسبت نیروهای ستاد به صف، کاهش نیروی انسانی ستاد وزارت عتف از طرق مختلف ازجمله انتقال، بازنشستگی و ... تغییر سیستم حسابداری دانشگاه‌ها در جهت اجرای بودجه مبتنی بر عملکرد، فعال‌سازی کارگروه اقتصاد آموزش عالی در راستای کاهش اتکا به بودجه دولت، استفاده بهینه از فضاهای کالبدی، استانداردسازی فعالیت‌ها و مدیریت هزینه و پیشنهاد بودجه مبتنی بر شاخص عملکرد و اولویت دهی به تخصیص اعتبارت ردیف های بودجه ای خیرین وطرح های 50 درصدی و تقویت اعتبارات آن ها در لایحه بودجه سنواتی در راستای کمک به تکمیل زیرساخت‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی، اشاره داشت.
مهم‌ترین فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی دانشگاه‌های تابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عبارت است:
- تدوین برنامه راهبردی معاونت فرهنگ
- ارتقاء سلامت جسم و روان دانشجویان از طریق برگزاری کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی مشاوره و سلامت دانشجویی و اجرای طرح‌های سراسر سیمای زندگی دانشجویی، ارتقاء مهارت‌های مشاوره‌ای و درمانگر، دانشگاه عاری از دخانیات و ...
- تشکیل اتاق‌های فکر استانی و فعالیت در 31 استان
- تشکیل کمیته هویت و همبستگی ملی با حضور دانشگاه‌های استان‌های مرزی و تشکیل جلسات متعدد در راستای تقویت و هویت و همبستگی ملی
- برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی اقتصاد مقاومتی در سطح وزارت و دانشگاه‌ها
- تدوین منشور حقوق دانشجویی، افزایش پوشش متقاضیان وام‌های تحصیلی در سال 1395
- برقراری «وام ویژه دکتری» در راستای حمایت خاص از دانشجویان دوره‌های دکتری
- برگزاری بیش از 500 کنگره دانشگاهی، 31 کنگره استانی و ملی در سطح کشور،
- ثبت 9000 انجمن علمی دانشجویی
- تشکیل 29 اتحادیه علمی دانشجویی
- فعالیت بیش از 3 هزار و 500 کانون فرهنگی، هنری، اجتماعی و دینی،
- فعالیت بیش از 5 هزار نشریه دانشجویی با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- حمایت از بیش از 150 برنامه فرهنگی اجتماعی ثبت‌شده دانشگاه‌ها
فراهنگ ** 9187 ** خبرنگار: حمیدرضا بازگشا * انتشار: امید غیاثوند